Рекламный баннер 990x90px bantop
Олоҥхо ассоциациятын мунньаҕа
09:57 24.02.2025 16+
Олоҥхо ассоциациятын мунньаҕа
Олунньу 18 күнүгэр Уус Алдан Бороҕонугар Саха Өрөспүүбүлүкэтин «Олоҥхо ассоциацията» диэн общественнай тэрилтэтэ олоҥхону харыстааһыҥҥа көһө сылдьар киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕа буолла. Мунньах Олоҥхо дьиэтигэр ыытылынна. Киирээти кытта « Мүрү оһуора», “Кэскил хоһо”, иис- уус дьарыктарын үлэлэрэ хото тэнитиллэн мунньах кыттааччытын олоҥхо эйгэтигэр сахалыы суулуу тутан киллэрдэ. Тэрээһиҥҥэ Нам, Горнай, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас, Амма, Хаҥалас улуустарыттан ону тэҥэ “Айар кут ”республикатааҕы общественнай түмсүү, “Олоҥхо киинин” коллектива, Олоҥхо института, Ыччат түмсүүтүн салайааччыта Марфа Аммосова, геокультурнай сайдыы институтуттан кыттыыны ыллылар. Тэрээһини оскуола оҕолорун «Ала туйгун» олоҥхоттон толоруулара арыйда. Общественнай түмсүү салайааччыта Февронья Васильевна Шишигина мунньаҕы 2025 сыллааҕы былааны билиһиннэрииттэн саҕалаата. « Бу күҥҥэ идеологтар түмсэн олорон, быыһык кэмҥэ хайдах- туох дьаһанан олоробутуй. Омук быһыытынан култуурабытын, философиябытын хайдах тутабытый диэн кэпсэтии барыахтаах. Соторутааҕыта Нерюнгрига Олоҥхо ыһыаҕын конференциятын ыытан кэллибит. 2000 тахса киһи кэлэн сүбэ-ама булан кэпсэтистэ, санаа атастаста. Саха тыынын, култууратын тутан олорор улуустар маннык тэрээһиннэргэ бэйэ-бэйэбититтэн тыын- күүс ылан бөҕөргөөн иһиэхтээхпит, үлэбитин онон кэҥэтэ туруохтаахпыт»- диэтэ.
Олоҥхо ассоциациятын 2025 сыллааҕы былааныгар сүрүн болҕомто оҕоҕо ананна. Уһуйаан иитиллээччитигэр, оскуола саастаах оҕоҕо уонна ыччат дьоҥҥо болҕомто ууруу буолла:
-Олоҥхону ньыма гынан тылы хараанныырга күүскэ үлэлэһии;
-Олоҥхоҕо, фольклорга уһуйааччыны өйөөһүн, тирэх буолан көмөлөһүү;
- Олоҥхо дьиэлэрин саха дьонун философията, өйө- санаата, тыына иҥпит дьиэтэ оҥорон, туох баар саха сатабылларыгар иҥэрэр гына үлэлэтии:
1)Саха тылын сүмэтэ- сүөгэйэ иҥпит олоҥхону тарҕатарга,олоҥхону өрө тутарга уһуйуу;
2) Туох баар саха сатабылларын иҥэрэр дьону түмэр кииннэрэ оҥоруу.
Былаан маннык тыырыллыбыт. Республикатааҕы тэрээһиннэр:
1)Олоҥхо матыыбынан оонньуурдар уонна оонньуулар
2)«Олоҥхо дойдутугар айан» фестиваль
3)Чабырҕахсыттар көрүү күрэстэрэ
4)Тоҕус оһуордаах түһүлгэ
5)Олоҥхо педагогикатынан дьарыктанар оскуолалар конференциялара
Улуустарынан Олоҥхо ыһыахтара
1)Чурапчы улууһа Хатылы нэһилиэгэ
2)Мэҥэ Хаҥалас Хорообут, Курууппа ойууҥҥа аналлаах ыһыах
3)Уус Алдан Бөҕө Арамааҥҥа аналлаах ыһыах
4)Бүлүү улууһа
5)Ньурба улууһа
6)Сунтаар улууһа Сэргэй Зверев 125 сылыгар аналлаах ыһыах
Олоҥхо лааҕырдара:
1)Мэҥэ Хаҥалас
2)Бүлүү
3)Нам
4) Горнай
Уһуйааччылары бэлэмниир үлэ:
Олоҥхоҕо уһуйааччылар оскуолалара - сыл устата анал үөрэх Мария Гаврильевна Боппоенова салайыылаах
Олоҥхо тула сэһэргэһии – Баайаҕаҕа сэһэргэһии
Хомуур олоҥхото - Таатта
Олоҥхону истиини тэрийии
Ыччат олоҥхотун түмсүүтүн экспедицията
Олоҥхо декадата- ахсынньы
Олоҥхону үс тылынан (Бүлүү Тааһаҕар) республикатааҕы күрэх
Улуустааҕы түмсүүлэр үлэлэрэ:
Горнай Солоҕон нэһилиэгэр Олоҥхо сыла ыытылла турар
Улуустарынан олоҥхону үгэс быһыытынан толоруу күрэхтэрэ киин улуустарга, Бүлүү бөлөхтөргө киэҥник былааннаммыттар.
Үбүлүөйдээх олоҥхоһуттарга аналлаах тэрээһиннэр:
Чурапчыга, Мэҥэ Хаҥаласка, Бүлүүгэ, Аммаҕа, Горнайга, Кэбээйигэ, Мэҥэ Хаҥаласка, Муомаҕа, Намҥа, Ньурбаҕа, Сунтаарга, Тааттаҕа, Уус Алдаҥҥа, Хаҥаласка, Үөһээ Бүлүүгэ, Чурапчыга ыытыллаллалара былааннаммыт.
Маны таһынан Олоҥхо сылын иккис уон сыллааҕы былаана ырытылынна. « Быйылгы сылга Олоҥхо сылын иккис уон сыла түмүктэнэр сыла. Онон Олоҥхо тэрээһиннэрэ саха дьонун барытын кытыннарар, сатабылларын арыйар, кыахтарын толору туһанар гына киэҥник ыытыллыахтаахтар. Оччоҕуна эрэ бэйэбит бэйэбититтэн күүс – уох ылан, тэптэн туран сайдыыга, омук быһыытынан уратыланыыга дьулуһуохпут. Биһиги манан үһүс уон сылы туруорсуохтаахпыт. Биир ситим оччоҕуна буолуохтаахпыт. Уонна бу сыл түмүктэрин чөкөтөн, туох кыаллыбатаҕын туруорсар кыахтаах буолуохтаахпыт»-, диэн эттэ Ф.В. Шишигина.
Былааны ырытыы кэннэ улуустааҕы түмсүүлэр үлэлэрин кэпсээтилэр. Уус Алданнар олоҥхоҕо ыытыллар үлэлэрин сырдаттылар. Ол курдук быйылгы сыл олоҥхоһут, тойуксут Роман Петрович Алексеев- Бөҕө Арамаан төрөөбүтэ 125 сылыгар анаммыт. Роман Алексеев суруйбут үс үйэлээх “Алаатыыр Ала туйгун”олоҥхото кээмэйинэн Саха сиригэр бастакы, Аан дойдуга төрдүс миэстэлээх олоҥхо буоларын учуонай, эпосовед, фольклору чинчийээччи, Саха АССР наукатын үтүөлээх деятелэ И.В. Пухов дакаастаан турарын, ону тэҥэ фольклорга, хомуска, олоҥхоҕо, сахалыы иискэ- ууска оҕолорго, улахан дьоҥҥо араас таһымнаах күрэхтэр буолалларын о.д.а үлэлэрин ирэ- хоро сырдаттылар. Олоҥхо эйгэтин тэнитэр иис –уус үлэтэ күүскэ ыытылларын «Мүрү оһуора» кыбытык тигии түмсүүтэ туоһулуур. Быйылгы сылга түмсүү тэриллибитэ 15 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээри үлэ арааһын ыыта-тэрийэ сылдьар эбит. Шелковникова Л.Г., Павлова М.С., олоҥхоһут төрүттэрин туһунан, кинилэр ааттарын үйэтитэр араас хабааннаах үлэлэр ыытыллыбыттарын уонна ыытыллыахтаахтарын туһунан сэһэргээтилэр.
Улуустарга “Саха эйгэтин тэрийии” концепцията Намҥа, Тааттаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Мэҥэ Хаҥаласка үлэлиирин сэргии иһиттибит. Устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах дьоммут төрүт түөлбэлэриттэн И.А. Сивцева Саха сирин биир улахан олоҥхото “Дьулуруйар Ньургун боотур”олоҥхо ситэ кыаҕын туһаммакка, үлэлээбэккэ олорор диэн санааттан ити тула үлэни ыыта олорорун туһунан сэһэргээтэ. Уонна биир интэриэһинэй этиитин өйдөөбүппүн бэлиэтиэхпин баҕарабын: «Уус Алдан- олоҥхо биһигэ, Сунтаар – олоҥхо дойдута диибит. Оччотугар Таатта- олоҥхо кута- сүрэ буолуон сөп эбит диэн санааҕа кэллибит. Платон Ойуунускай төрөппүт айымньыта Тааттаҕа эбит буоллаҕына, кырдьыга да оннук буолуон сөп эбит. Манна олоҥхоҕо ким-тугу гыныахтаах функцията чопчуланан эрэр эбит диэн үөрдүм, ол аата биһиги итинник миэстэбитин булуохтаахпыт, бэйэ бэйэбитин кытта күрэстэспэккэ, аналлаах функциябытын толоруохтаахпыт» - диэн Изабелла Александровна санаа көтөҕүллүүлээхтик эппитин испэр ылына иһиттим. Хаҥалас олоҥхоҕо функцията туох эбитэ буолла. Туохха төрүөттэниэхтээҕэ буолла диэн толкуйга түстүм. Тыл этээччи И.А. Сивцева Тааттатааҕы гимназия директора, өр сылларга Хаҥалас улууһугар М.Е. Николаев төрүттээбит «Ленский край» ФМФ салалтатыгар, кэлин Таатта улууһун дьаһалтатыгар үлэлээбитэ. Кини сахалыы толкуйун уруккуттан бэлиэтии истэбин, сөбүлүүбүн. Өссө манныгы эппитин сэҥээрдим: «Билиҥҥи кэмҥэ тылы оскуолаҕа туттардыбыт, чаас тыырыыта бөҕө, саха тылыгар син балай эмэ чаас бэриллэр, хамнас төлөнөр, ол гынан баран оҕо сахалыы саҥарбат. Төттөрү нууччалыы баран иһэр. Төрдө туохха диэн наар төбөбүн сынньабын. Биһиги бэйэ- бэйэбитин кытта кэпсэппэт буоллубут. Сэһэргэһии суох. Оҕо биһиги кэпсэтэрбитин истибэт, холобур ылбат. Наар телефоҥҥа, компьютерга хатанныбыт. Онно үлэлиибит, онно кэпсэтэбит. Онон оҕо сахалыы саҥарбат буолуутун биир улахан биричиинэтэ- биһиги оҕону кытта кэпсэппэт буолуубут. Баара- суоҕа ол эрэ. Биһиги оҕону кытта кэпсэтиэхтээхпиит, атах тэпсэн олорон. Кумааҕыта суох. Конференцияларбыт эмиэ оннуктар, кумааҕыттан ааҕа- ааҕа тахсан барабыт. Ол туһугар хамнас ылабыт, стим ылабыт, ол эрэ туһугар буолла. Бүгүн биһигиттэн, улахан дьонтон телефон былдьыыр кэм кэллэ». Дьэ, кырдьыга да оннук эбит диэн сөбүлэһиэх санаам кэлэр. Биһиги саастылаах эбээлэри, арыый аҕа да, эдэрчи да төрөппүттэри ылан көрдөххө- ким да телефона суох сатаммат үйэтэ кэлбит. Онон бэрт сотору үлэҕэ уонна дьиэҕэ телефонунан кэпсэтэри аччатар уураах тахсыыһы дуу диэх кэм кэлбит эбит.
Бу мунньахха кэлбит улуустар олоҥхоҕо олус улахан суолта биэрэн үөрэх- иитии кыһалара, култуура, медицина, тыа хаһаайыстыбалара, араас общественнай түмсүүлэр көмөлөөн- алтыһан үлэлииллэрин сэһэргээтилэр. Нэһилиэктэринэн Олоҥхо ыһыахтара, олоҥхоһуттарын ааттатар- үйэтитэр үлэ арааһа ыытылларын, биһирэнэрин уонна үбүлэнэрин сэргии иһиттибит. Манна өссө биир улахан этии киирдэ . Ол курдук 2026 сылы Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Олоҥхо сылынан биллэрэн ыытыллыбыт үлэни барытын түмэн көрдөрүөххэ диэн этии ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.
М.Г. Боппоенова Култуура колледжын преподавателэ, Протодьяконова Е.Н., Адамова С.С., сүүрбэ сыл устата сүрдээх элбэх үлэ барбытын, бу хаалбыт кэмҥэ бары бииргэ ылсан үлэни тэнитэн- дириҥэтэн, көмөлөөн, чиҥнээн ыытыахтаахпыт диэн бэлиэтээтилэр. Саргылана Саввична Олоҥхо дьиэлэрин ыытар үлэлэрин кэриҥин тоһоҕолоон эттэ. Тирэхтэрин, үлэлэрин төрүтүн, хайысхатын сааһылаан биэрдэ. Республикаҕа купольнай дьиэ диэҥҥэ сөп түбэһэр 21 Олоҥхо дьиэлэрэ, Арчы уонна Духуобунас кииннэрэ диэн аҕыс муннуктаах 15 дьиэ баар, ураты архитектурнай формалаах 4 дьиэ баарын чуолкайдаата. 2019 с. республикаҕа Геокультурнай сайдыы института төрүттэниэҕиттэн Олоҥхо, Арчы дьиэлэрин үлэлэрэ сааһыланан турарын бэлиэтээтэ. Казахстаҥҥа Киргизияҕа командировкалар тустарынан сырдатта. Оҥоһуллубут, ыытыллыбыт үлэҕэ сөптөөх отчуот туттарыытын туһунан сүбэлэри биэрдэ.
Дьэ , ити курдук бэрт элбэх сонуну истэн- билэн, биир идэлээхтэрбит үлэлэриттэн астынан, уопут ылан кэллибит.
Федорова С.С. “Ситим” КК дириэктэрэ
Олунньу 18 күнүгэр Уус Алдан Бороҕонугар Саха Өрөспүүбүлүкэтин «Олоҥхо ассоциацията» диэн общественнай тэрилтэтэ олоҥхону харыстааһыҥҥа көһө сылдьар киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕа буолла. Мунньах Олоҥхо дьиэтигэр ыытылынна. Киирээти кытта « Мүрү оһуора», “Кэскил хоһо”, иис- уус дьарыктарын үлэлэрэ хото тэнитиллэн мунньах кыттааччытын олоҥхо эйгэтигэр сахалыы суулуу тутан киллэрдэ. Тэрээһиҥҥэ Нам, Горнай, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас, Амма, Хаҥалас улуустарыттан ону тэҥэ “Айар кут ”республикатааҕы общественнай түмсүү, “Олоҥхо киинин” коллектива, Олоҥхо института, Ыччат түмсүүтүн салайааччыта Марфа Аммосова, геокультурнай сайдыы институтуттан кыттыыны ыллылар. Тэрээһини оскуола оҕолорун «Ала туйгун» олоҥхоттон толоруулара арыйда. Общественнай түмсүү салайааччыта Февронья Васильевна Шишигина мунньаҕы 2025 сыллааҕы былааны билиһиннэрииттэн саҕалаата. « Бу күҥҥэ идеологтар түмсэн олорон, быыһык кэмҥэ хайдах- туох дьаһанан олоробутуй. Омук быһыытынан култуурабытын, философиябытын хайдах тутабытый диэн кэпсэтии барыахтаах. Соторутааҕыта Нерюнгрига Олоҥхо ыһыаҕын конференциятын ыытан кэллибит. 2000 тахса киһи кэлэн сүбэ-ама булан кэпсэтистэ, санаа атастаста. Саха тыынын, култууратын тутан олорор улуустар маннык тэрээһиннэргэ бэйэ-бэйэбититтэн тыын- күүс ылан бөҕөргөөн иһиэхтээхпит, үлэбитин онон кэҥэтэ туруохтаахпыт»- диэтэ.
Олоҥхо ассоциациятын 2025 сыллааҕы былааныгар сүрүн болҕомто оҕоҕо ананна. Уһуйаан иитиллээччитигэр, оскуола саастаах оҕоҕо уонна ыччат дьоҥҥо болҕомто ууруу буолла:
-Олоҥхону ньыма гынан тылы хараанныырга күүскэ үлэлэһии;
-Олоҥхоҕо, фольклорга уһуйааччыны өйөөһүн, тирэх буолан көмөлөһүү;
- Олоҥхо дьиэлэрин саха дьонун философията, өйө- санаата, тыына иҥпит дьиэтэ оҥорон, туох баар саха сатабылларыгар иҥэрэр гына үлэлэтии:
1)Саха тылын сүмэтэ- сүөгэйэ иҥпит олоҥхону тарҕатарга,олоҥхону өрө тутарга уһуйуу;
2) Туох баар саха сатабылларын иҥэрэр дьону түмэр кииннэрэ оҥоруу.
Былаан маннык тыырыллыбыт. Республикатааҕы тэрээһиннэр:
1)Олоҥхо матыыбынан оонньуурдар уонна оонньуулар
2)«Олоҥхо дойдутугар айан» фестиваль
3)Чабырҕахсыттар көрүү күрэстэрэ
4)Тоҕус оһуордаах түһүлгэ
5)Олоҥхо педагогикатынан дьарыктанар оскуолалар конференциялара
Улуустарынан Олоҥхо ыһыахтара
1)Чурапчы улууһа Хатылы нэһилиэгэ
2)Мэҥэ Хаҥалас Хорообут, Курууппа ойууҥҥа аналлаах ыһыах
3)Уус Алдан Бөҕө Арамааҥҥа аналлаах ыһыах
4)Бүлүү улууһа
5)Ньурба улууһа
6)Сунтаар улууһа Сэргэй Зверев 125 сылыгар аналлаах ыһыах
Олоҥхо лааҕырдара:
1)Мэҥэ Хаҥалас
2)Бүлүү
3)Нам
4) Горнай
Уһуйааччылары бэлэмниир үлэ:
Олоҥхоҕо уһуйааччылар оскуолалара - сыл устата анал үөрэх Мария Гаврильевна Боппоенова салайыылаах
Олоҥхо тула сэһэргэһии – Баайаҕаҕа сэһэргэһии
Хомуур олоҥхото - Таатта
Олоҥхону истиини тэрийии
Ыччат олоҥхотун түмсүүтүн экспедицията
Олоҥхо декадата- ахсынньы
Олоҥхону үс тылынан (Бүлүү Тааһаҕар) республикатааҕы күрэх
Улуустааҕы түмсүүлэр үлэлэрэ:
Горнай Солоҕон нэһилиэгэр Олоҥхо сыла ыытылла турар
Улуустарынан олоҥхону үгэс быһыытынан толоруу күрэхтэрэ киин улуустарга, Бүлүү бөлөхтөргө киэҥник былааннаммыттар.
Үбүлүөйдээх олоҥхоһуттарга аналлаах тэрээһиннэр:
Чурапчыга, Мэҥэ Хаҥаласка, Бүлүүгэ, Аммаҕа, Горнайга, Кэбээйигэ, Мэҥэ Хаҥаласка, Муомаҕа, Намҥа, Ньурбаҕа, Сунтаарга, Тааттаҕа, Уус Алдаҥҥа, Хаҥаласка, Үөһээ Бүлүүгэ, Чурапчыга ыытыллаллалара былааннаммыт.
Маны таһынан Олоҥхо сылын иккис уон сыллааҕы былаана ырытылынна. « Быйылгы сылга Олоҥхо сылын иккис уон сыла түмүктэнэр сыла. Онон Олоҥхо тэрээһиннэрэ саха дьонун барытын кытыннарар, сатабылларын арыйар, кыахтарын толору туһанар гына киэҥник ыытыллыахтаахтар. Оччоҕуна эрэ бэйэбит бэйэбититтэн күүс – уох ылан, тэптэн туран сайдыыга, омук быһыытынан уратыланыыга дьулуһуохпут. Биһиги манан үһүс уон сылы туруорсуохтаахпыт. Биир ситим оччоҕуна буолуохтаахпыт. Уонна бу сыл түмүктэрин чөкөтөн, туох кыаллыбатаҕын туруорсар кыахтаах буолуохтаахпыт»-, диэн эттэ Ф.В. Шишигина.
Былааны ырытыы кэннэ улуустааҕы түмсүүлэр үлэлэрин кэпсээтилэр. Уус Алданнар олоҥхоҕо ыытыллар үлэлэрин сырдаттылар. Ол курдук быйылгы сыл олоҥхоһут, тойуксут Роман Петрович Алексеев- Бөҕө Арамаан төрөөбүтэ 125 сылыгар анаммыт. Роман Алексеев суруйбут үс үйэлээх “Алаатыыр Ала туйгун”олоҥхото кээмэйинэн Саха сиригэр бастакы, Аан дойдуга төрдүс миэстэлээх олоҥхо буоларын учуонай, эпосовед, фольклору чинчийээччи, Саха АССР наукатын үтүөлээх деятелэ И.В. Пухов дакаастаан турарын, ону тэҥэ фольклорга, хомуска, олоҥхоҕо, сахалыы иискэ- ууска оҕолорго, улахан дьоҥҥо араас таһымнаах күрэхтэр буолалларын о.д.а үлэлэрин ирэ- хоро сырдаттылар. Олоҥхо эйгэтин тэнитэр иис –уус үлэтэ күүскэ ыытылларын «Мүрү оһуора» кыбытык тигии түмсүүтэ туоһулуур. Быйылгы сылга түмсүү тэриллибитэ 15 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээри үлэ арааһын ыыта-тэрийэ сылдьар эбит. Шелковникова Л.Г., Павлова М.С., олоҥхоһут төрүттэрин туһунан, кинилэр ааттарын үйэтитэр араас хабааннаах үлэлэр ыытыллыбыттарын уонна ыытыллыахтаахтарын туһунан сэһэргээтилэр.
Улуустарга “Саха эйгэтин тэрийии” концепцията Намҥа, Тааттаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Мэҥэ Хаҥаласка үлэлиирин сэргии иһиттибит. Устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах дьоммут төрүт түөлбэлэриттэн И.А. Сивцева Саха сирин биир улахан олоҥхото “Дьулуруйар Ньургун боотур”олоҥхо ситэ кыаҕын туһаммакка, үлэлээбэккэ олорор диэн санааттан ити тула үлэни ыыта олорорун туһунан сэһэргээтэ. Уонна биир интэриэһинэй этиитин өйдөөбүппүн бэлиэтиэхпин баҕарабын: «Уус Алдан- олоҥхо биһигэ, Сунтаар – олоҥхо дойдута диибит. Оччотугар Таатта- олоҥхо кута- сүрэ буолуон сөп эбит диэн санааҕа кэллибит. Платон Ойуунускай төрөппүт айымньыта Тааттаҕа эбит буоллаҕына, кырдьыга да оннук буолуон сөп эбит. Манна олоҥхоҕо ким-тугу гыныахтаах функцията чопчуланан эрэр эбит диэн үөрдүм, ол аата биһиги итинник миэстэбитин булуохтаахпыт, бэйэ бэйэбитин кытта күрэстэспэккэ, аналлаах функциябытын толоруохтаахпыт» - диэн Изабелла Александровна санаа көтөҕүллүүлээхтик эппитин испэр ылына иһиттим. Хаҥалас олоҥхоҕо функцията туох эбитэ буолла. Туохха төрүөттэниэхтээҕэ буолла диэн толкуйга түстүм. Тыл этээччи И.А. Сивцева Тааттатааҕы гимназия директора, өр сылларга Хаҥалас улууһугар М.Е. Николаев төрүттээбит «Ленский край» ФМФ салалтатыгар, кэлин Таатта улууһун дьаһалтатыгар үлэлээбитэ. Кини сахалыы толкуйун уруккуттан бэлиэтии истэбин, сөбүлүүбүн. Өссө манныгы эппитин сэҥээрдим: «Билиҥҥи кэмҥэ тылы оскуолаҕа туттардыбыт, чаас тыырыыта бөҕө, саха тылыгар син балай эмэ чаас бэриллэр, хамнас төлөнөр, ол гынан баран оҕо сахалыы саҥарбат. Төттөрү нууччалыы баран иһэр. Төрдө туохха диэн наар төбөбүн сынньабын. Биһиги бэйэ- бэйэбитин кытта кэпсэппэт буоллубут. Сэһэргэһии суох. Оҕо биһиги кэпсэтэрбитин истибэт, холобур ылбат. Наар телефоҥҥа, компьютерга хатанныбыт. Онно үлэлиибит, онно кэпсэтэбит. Онон оҕо сахалыы саҥарбат буолуутун биир улахан биричиинэтэ- биһиги оҕону кытта кэпсэппэт буолуубут. Баара- суоҕа ол эрэ. Биһиги оҕону кытта кэпсэтиэхтээхпиит, атах тэпсэн олорон. Кумааҕыта суох. Конференцияларбыт эмиэ оннуктар, кумааҕыттан ааҕа- ааҕа тахсан барабыт. Ол туһугар хамнас ылабыт, стим ылабыт, ол эрэ туһугар буолла. Бүгүн биһигиттэн, улахан дьонтон телефон былдьыыр кэм кэллэ». Дьэ, кырдьыга да оннук эбит диэн сөбүлэһиэх санаам кэлэр. Биһиги саастылаах эбээлэри, арыый аҕа да, эдэрчи да төрөппүттэри ылан көрдөххө- ким да телефона суох сатаммат үйэтэ кэлбит. Онон бэрт сотору үлэҕэ уонна дьиэҕэ телефонунан кэпсэтэри аччатар уураах тахсыыһы дуу диэх кэм кэлбит эбит.
Бу мунньахха кэлбит улуустар олоҥхоҕо олус улахан суолта биэрэн үөрэх- иитии кыһалара, култуура, медицина, тыа хаһаайыстыбалара, араас общественнай түмсүүлэр көмөлөөн- алтыһан үлэлииллэрин сэһэргээтилэр. Нэһилиэктэринэн Олоҥхо ыһыахтара, олоҥхоһуттарын ааттатар- үйэтитэр үлэ арааһа ыытылларын, биһирэнэрин уонна үбүлэнэрин сэргии иһиттибит. Манна өссө биир улахан этии киирдэ . Ол курдук 2026 сылы Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Олоҥхо сылынан биллэрэн ыытыллыбыт үлэни барытын түмэн көрдөрүөххэ диэн этии ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.
М.Г. Боппоенова Култуура колледжын преподавателэ, Протодьяконова Е.Н., Адамова С.С., сүүрбэ сыл устата сүрдээх элбэх үлэ барбытын, бу хаалбыт кэмҥэ бары бииргэ ылсан үлэни тэнитэн- дириҥэтэн, көмөлөөн, чиҥнээн ыытыахтаахпыт диэн бэлиэтээтилэр. Саргылана Саввична Олоҥхо дьиэлэрин ыытар үлэлэрин кэриҥин тоһоҕолоон эттэ. Тирэхтэрин, үлэлэрин төрүтүн, хайысхатын сааһылаан биэрдэ. Республикаҕа купольнай дьиэ диэҥҥэ сөп түбэһэр 21 Олоҥхо дьиэлэрэ, Арчы уонна Духуобунас кииннэрэ диэн аҕыс муннуктаах 15 дьиэ баар, ураты архитектурнай формалаах 4 дьиэ баарын чуолкайдаата. 2019 с. республикаҕа Геокультурнай сайдыы института төрүттэниэҕиттэн Олоҥхо, Арчы дьиэлэрин үлэлэрэ сааһыланан турарын бэлиэтээтэ. Казахстаҥҥа Киргизияҕа командировкалар тустарынан сырдатта. Оҥоһуллубут, ыытыллыбыт үлэҕэ сөптөөх отчуот туттарыытын туһунан сүбэлэри биэрдэ.
Дьэ , ити курдук бэрт элбэх сонуну истэн- билэн, биир идэлээхтэрбит үлэлэриттэн астынан, уопут ылан кэллибит.
Федорова С.С. “Ситим” КК дириэктэрэ
Оставить сообщение: